Deepfake là một công nghệ sử dụng trí tuệ nhân tạo và máy học để tạo ra các nội dung truyền thông như video, hình ảnh, âm thanh hoặc văn bản trông giống thật. Mặc dù chúng có thể đánh lừa người xem, nhưng thực tế những sự kiện được mô tả chưa từng xảy ra. Công nghệ này ngày càng phát triển và mang lại cả lợi ích lẫn rủi ro, từ sáng tạo nội dung đến nguy cơ lừa đảo và lan truyền thông tin sai lệch.
Những video deepfake bị chỉnh sửa này được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin và các nền tảng chia sẻ video, khiến ranh giới giữa thực và ảo trở nên mờ nhạt. Thuật ngữ “deepfake” xuất hiện vào năm 2017 khi một người dùng Reddit tạo ra một subreddit cùng tên, nơi chia sẻ các video do AI tạo ra, chủ yếu hoán đổi khuôn mặt người nổi tiếng trong nội dung khiêu dâm.
Ban đầu, deepfake được sử dụng với mục đích giải trí, nhưng theo thời gian, chúng đã trở thành công cụ nguy hiểm bị tội phạm lợi dụng để lừa đảo, đánh cắp danh tính, tống tiền và lan truyền thông tin sai lệch. Điều đáng lo ngại hơn là việc tạo ra một deepfake ngày nay không còn đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu, khiến công nghệ này dễ bị lạm dụng hơn bao giờ hết.
Công nghệ đằng sau Deepfake.
Deepfake chủ yếu dựa trên công nghệ Mạng đối nghịch tạo sinh (GAN), trong đó hai thuật toán làm việc cùng nhau để tạo ra nội dung giả mạo một cách tinh vi.
Thuật toán đầu tiên, gọi là trình tạo, có nhiệm vụ tạo ra các nội dung giả như video hoặc hình ảnh. Thuật toán thứ hai, trình phân biệt, cố gắng xác định xem nội dung đó là thật hay giả. Hai thuật toán này liên tục cạnh tranh và cải thiện lẫn nhau: trình tạo ngày càng tạo ra các nội dung trông chân thực hơn, trong khi trình phân biệt không ngừng phát triển để phát hiện những điểm bất thường.
Ngoài GAN, một kỹ thuật khác cũng thường được sử dụng, đặc biệt trong hoán đổi khuôn mặt, là autoencoder. Không giống như GAN, autoencoder không dựa vào sự đối kháng giữa hai thuật toán mà thay vào đó, nó tập trung vào việc nén các đặc điểm khuôn mặt của một người thành một định dạng nhỏ hơn, dễ xử lý, rồi tái tạo chúng trên khuôn mặt của người khác. Dù không dùng GAN, phương pháp này vẫn có thể tạo ra deepfake rất thuyết phục, nhất là đối với những tác vụ đơn giản như hoán đổi khuôn mặt.
Ngày nay, với sự ra đời của nhiều công cụ AI, từ phần mềm mã nguồn mở như DeepFaceLab, Faceswap đến các ứng dụng di động như Zao, Reface, việc tạo deepfake trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chỉ với một chiếc máy tính xách tay hoặc thậm chí một chiếc điện thoại thông minh cùng phần mềm phù hợp, bất kỳ ai cũng có thể tạo ra deepfake một cách nhanh chóng.
Tội phạm mạng biến DEEPFAKE thành vũ khí
Theo báo cáo của Entrust, vào năm 2024, cứ mỗi năm phút lại có một cuộc tấn công deepfake xảy ra. Trong một trường hợp điển hình, một công ty đa quốc gia đã bị lừa hơn 25 triệu đô la do một cuộc gọi hội nghị video deepfake kết hợp với các chiến thuật kỹ thuật xã hội tinh vi. Những vụ lừa đảo sử dụng deepfake đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho nhiều ngành, đặc biệt là lĩnh vực tiền điện tử, với mức tổn thất trung bình lên tới 440.000 đô la mỗi vụ.
Một trong những vụ lừa đảo gây chú ý gần đây liên quan đến một phụ nữ Pháp bị một kẻ mạo danh nam diễn viên Brad Pitt lừa đảo. Kẻ gian đã sử dụng hình ảnh do AI tạo ra để khiến nạn nhân tin rằng họ đang có một mối quan hệ tình cảm. Trong suốt 18 tháng, người phụ nữ này đã chuyển tổng cộng 830.000 euro cho kẻ lừa đảo, nghĩ rằng đó là khoản tiền giúp Pitt chi trả viện phí.
Không chỉ gây thiệt hại về tài chính, những vụ lừa đảo deepfake còn để lại hậu quả nặng nề về mặt tinh thần, làm suy giảm lòng tin vào phương tiện kỹ thuật số và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh.
Ngoài ra, trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, công nghệ deepfake còn được sử dụng như một công cụ phát tán thông tin sai lệch, đặc biệt trong lĩnh vực chính trị. Các video và bản ghi âm do AI tạo ra có thể xuyên tạc phát ngôn hoặc hành động của các ứng cử viên, khiến công chúng hiểu lầm và tác động tiêu cực đến quyết định của cử tri. Do đó, deepfake có thể trở thành mối đe dọa đối với nền dân chủ, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng trên toàn cầu.
Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro deepfake
Có một số biện pháp phòng ngừa mà chúng ta có thể thực hiện để bảo vệ bản thân:
Sử dụng các công cụ và phần mềm phát hiện deepfake : Tận dụng các công cụ chuyên dụng và phần mềm do AI điều khiển được thiết kế để phát hiện deepfake. Các công cụ này có thể phân tích nội dung kỹ thuật số để tìm ra điểm bất thường và giúp xác minh tính xác thực của nội dung đó.
Cập nhật xu hướng và công nghệ deepfake : Luôn cập nhật những phát triển mới nhất về công nghệ deepfake. Nhận thức được các kỹ thuật mới và các dấu hiệu thao túng phổ biến có thể giúp bạn phát hiện deepfake.
Triển khai MFA để xác minh danh tính : Điều này có thể ngăn chặn kẻ tấn công truy cập vào các tài khoản nhạy cảm, ngay cả khi chúng tạo ra được deepfake giống hệt của ai đó.
Thiết lập mật mã hoặc quy trình xác minh cho các giao tiếp nhạy cảm : Điều này giúp đảm bảo rằng người bạn đang giao tiếp thực sự là người mà họ tự nhận. Điều này đặc biệt hữu ích khi xử lý các giao dịch hoặc các vấn đề cá nhân nhạy cảm.
Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trực tuyến
Càng chia sẻ nhiều hình ảnh, video và nội dung cá nhân trên internet, bạn càng tạo điều kiện để kẻ xấu lợi dụng chúng để tạo deepfake. Hãy cẩn trọng với những gì bạn đăng tải trên mạng xã hội và điều chỉnh cài đặt quyền riêng tư để chỉ có những người đáng tin cậy có thể xem.
Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, việc phân biệt thật – giả ngày càng trở nên khó khăn hơn. Không có giải pháp hoàn hảo nào để bảo vệ chúng ta hoàn toàn, nhưng điều quan trọng nhất là luôn cảnh giác và thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ bản thân. Và quan trọng hơn hết, đừng vội tin vào mọi thứ bạn thấy trên internet hay mạng xã hội.
